Berenschot oordeelt hard over bestuur Permar

De gemeenteraden waren onvoldoende betrokken, de bestuursvoorzitter gaf belangrijke informatie niet door, de begroting was te ambitieus en de conflicterende belangen van de bestuurders zorgden voor te weinig mede-eigenaarschap onder bestuursleden. Dat zijn een aantal van de conclusies die Berenschot onlangs heeft getrokken in een onderzoek naar het ontstaan van de financiële problemen bij Permar, het sociale werkbedrijf van de Gelderse gemeenten Barneveld, Ede, Renkum, Scherpenzeel en Wageningen.

In april vorig jaar bleken er grote financiële problemen te zijn bij Permar. Het sociale werkbedrijf verkeerde reeds drie jaar in een onafgebroken staat van reorganisatie, maar de informatievoorziening aan de gemeenteraden deed het voorkomen alsof de reorganisatie op koers was. In april bleek echter dat over 2014 een verlies van ruim €1 miljoen was gedraaid, en dat er nog geen structurele oplossing was gevonden voor de financiële tekorten.

Omdat de verliezen ten koste van de vijf Gelderse gemeenten kwamen – Permar heeft zelf geen eigen vermogen om de financiële tegenvallers op te vangen – zagen de gemeenteraden van Barneveld, Ede, Renkum en Wageningen aanleiding voor het inschakelen van een onafhankelijk adviesbureau dat onderzoek kon doen naar de situatie en het ontstaan daarvan. De keuze viel op het Utrechtse organisatieadviesbureau Berenschot. Gemeente Scherpenzeel volgde het onderzoek op een afstand.

Berenschot analyseerde de ontwikkelingen sinds het aanstellen van een nieuwe directeur voor Permar in de zomer van 2011. Deze ontwikkelingen werden op organisatorisch, bestuurlijk en bedrijfsmatig vlak in kaart gebracht om zo de oorzaken van de financieel benaderde situatie van het sw-bedrijf aan het licht te brengen.

Uit het onderzoek blijkt dat de slechte financiële positie van de sociale werkvoorziening mede het gevolg is van de bezuinigingen vanuit de rijksoverheid, maar dat is niet de voornaamste reden voor de financiële malaise. Een belangrijk feit is dat de vijf betrokken gemeenten minder werk laten verrichten door Permar dan gebruikelijk is in de rest van het land – 30% tegenover een landelijk gemiddelde van 40%. Dit zou deels uitgelegd kunnen worden door de sterk uit elkaar lopende visies van de verschillende gemeenteraden voor Permar. Omdat Permar telkens minder werk kreeg dan van te voren begroot kwam het sw-bedrijf te zitten met financiële tekorten.

Dat de begrotingen te ambitieus waren voor de werkelijke situatie was volgens Berenschot een ding, maar dat het bestuur daarover vervolgens niet duidelijk en transparant communiceerde, maakte de situatie nog erger. De risico’s van een begroting moeten duidelijk zijn. “Dit geldt zeker in het geval van een ambitieuze begroting. Investeer binnen het bestuur in gemeenschappelijk eigenaarschap van de organisatie. Door conflicterende belangen handelden bestuurders vaak meer als vakwethouder dan als mede-eigenaar en bestuurder. Zorg voor een en verdere terugdringing van de financiële tekorten”, aldus Berenschot in zijn rapport. Een belangrijke schakel in deze falende communicatie was de voorzitter van Permar, die informatie ontving, maar die niet deelde met haar medebestuurders. Zij legde uiteindelijk haar functie neer.

Berenschot doet in zijn onderzoek meerdere aanbevelingen voor het verminderen van de financiële tekorten. Zo moeten de kosten voor huisvesting en de personele kosten omlaag volgens het bureau. Ook moeten de gemeenteraden meer betrokkenheid tonen bij hun sociale werkvoorziening, iets wat zij te weinig hebben gedaan in de aanloop naar de financiële problemen. Het ontbreken van een gedeelde visie op de positie van Permar blijft een heikel punt volgens de adviseurs. Hiervoor zal een oplossing moeten worden bedacht, en Berenschot draagt enkele scenario’s aan die zijn toegepast bij sw-bedrijven in de rest van het land. Dit zijn de ontbinding van het huidige bedrijf en het onderbrengen van de sw-verplichtingen bij diverse sw-bedrijven in de regio, fusie met de sociale dienst, schaalvergroting door fusie met andere sw-bedrijven, het uitbesteden aan een marktaanbieder of een combinatie van voorgenoemde items.