Financiering van domotica in de zorg: succesfactor of struikelblok?

Domotica wordt een steeds belangrijkere voorwaarde voor mensen met een zorgbehoefte om zelfstandig te blijven wonen. De financiering van de ontwikkeling en de uitrol van domoticatoepassingen vormt echter regelmatig een mogelijk struikelblok. Niet verrassend is de oorzaak een onzeker rendement van de verschillende technologieën en toepassingen en onvoldoende bewezen meerwaarde voor de gebruikers. Het wegnemen van deze onzekerheden zou prioriteit moeten krijgen en het antwoord ligt zowel in maatwerk als in schaal.

Met behulp van domotica kunnen mensen met een zorgindicatie langer zelfstandig in de eigen omgeving blijven wonen en een groter scala aan activiteiten ondernemen. Zorginstellingen voor intramurale zorg investeren in domotica om de zorg efficiënter in te kunnen zetten. Oplossingen variëren van sensoren gekoppeld aan centrales en slimme alarmering tot bediening op afstand van deuren en lichten en het vergemakkelijken van sociale activiteit.

Toch blijft het verkrijgen van voldoende financiering voor nieuwe ontwikkelingen en uitrol een struikelblok. Op de eerste plaats vanwege onduidelijkheid rondom de resultaten: welke behoefte wordt ingevuld voor de patiënt, hoe vertaalt zich dat naar een financiële waarde en naar een rendabel business model? De technologie kan op verschillende wijzen leiden tot een hoger comfort voor cliënten, tijdsbesparing voor de verpleging, lagere zorgkosten voor verzekeraars en de maatschappij. Door de vele verschillende producten en systemen en gebruik op beperkte schaal, is de meerwaarde vaak nog niet voldoende bewezen.

Hiermee wordt ook een tweede punt geraakt, namelijk dat domotica een brede toepassing kent met wellicht een nog meer diverse klantengroep, betrokken partijen en bijbehorende financiering van de toepassing. Betrokken partijen variëren van producenten, leveranciers, installateurs, bouwbedrijven, woningcorporaties, onderhoudsbedrijven, alarmcentrales en zorgaanbieders. Afhankelijk van de zorgindicatie van de cliënt zal bekostiging plaatsvinden door bijvoorbeeld gemeenten, verzekeraars, indirect via thuiszorginstelling, zorgcentrales of woningcorporaties of bekostiging door de cliënt of familie zelf. Een leidraad is daarbij:

• naarmate het meer gaat om comfortverbetering dient te worden verondersteld dat dit privaat gefinancierd wordt of zal gaan worden;
• naarmate het nieuwe product of de nieuwe dienst leidt tot betere kwaliteit van zorg en een efficiënter zorgproces (shared savings), moet er ruimte zijn om het business model te baseren op verzekerde/vergoede zorgstromen.

Financiering

De basisvoorwaarde blijft daarbij dat een (latente) behoefte van de patiënt/klant wordt ingevuld. Als aan die voorwaarde is voldaan, is er altijd een geldstroom te vinden. Hetzij privaat, hetzij publiek. Maar steeds vaker ook blended. Succesvolle partijen weten de combinatie van deze geldstromen en de afhandeling daarvan vlekkeloos te integreren.

Bij elk type klant zal de aanbieder de volgende vragen moeten stellen:

• wie is de gebruiker en wie is de klant (deze zijn niet altijd gelijk aan elkaar)?
• wat zijn de specifieke wensen en eisen (maatwerk)?
• wat zijn de voordelen van mijn product?
• hoe kan mijn product ingepast worden in bestaande zorgprocessen of dienen processen daarvoor veranderd te worden?
• wie heeft er het meeste baat bij deze voordelen?
• en wie betaalt er?

De partij die de domotica aanschaft, zal zich af moeten vragen hoe de investering zich terugverdient, wat de meerwaarde is nu en in de toekomst en of de kwaliteit en continuïteit van de dienstverlening en relatie met de klant gegarandeerd is. Business modellen van aanbieders van domotica veranderen meer en meer van investeringsmodellen met producten in eigendom naar operationele (lease)modellen met een belangrijke servicecomponent. Niet de technologie is daarbij leidend, maar de vraag van de gebruiker.

Door dit dynamische speelveld, grote variatie in producten en toch relatief weinig implementatie, is het meten van de (financiële) effecten op hoger niveau lastig. Er is een snelle ontwikkeling gaande van multiplatform-technieken (merkonafhankelijk), integratie en compatible systemen. Echter, de ontwikkelingskosten zijn over het algemeen hoog en de kosten per product kunnen alleen gedrukt worden door grotere volumes. Als voldoende schaal wordt bereikt, dan kunnen de voordelen groot zijn. Niet alleen voor patiënten, maar ook voor zorgaanbieders en zorgverzekeraars en gemeenten.

Domotica kan dus een essentiële bijdrage leveren aan de toekomstbestendigheid van de zorg in Nederland. Publiek te financieren daar waar producten een daadwerkelijke besparing opleveren van de zorgkosten of een kwaliteitsverbetering realiseren. Privaat te financieren daar waar het meer gaat om comfortverhoging in plaats van kostenbesparing. Een combinatie van deze stromen is in de praktijk goed mogelijk. En met het juiste businessplan zijn wij ervan overtuigd dat er altijd investeerders te vinden zijn die de ontwikkeling en uitrol van domotica mogelijk willen maken.

Een artikel van Caspar van der Geest en Miriam Cromwijk, respectievelijk Partner en Consultant Research bij JBR, een bureau gespecialiseerd in vraagstukken op het snijvlak van corporate finance, strategie en restructuring. JBR heeft binnen de zorgsector een uitgebreid track record opgebouwd bij zorginstellingen, klinieken, ziekenhuizen, toeleveranciers en investeerders in de zorg.