Inschattingsfout oorzaak van Wmo overschot in Teylingen, stelt AEF

Gemeente Teylingen hield vorig jaar een overschot van ruim €1,7 miljoen over op haar Wmo-begroting. Om te achterhalen waar dit overschot vandaan kwam heeft de gemeente de adviseurs van Andersson Elffers Felix (AEF) gevraagd dit te onderzoeken. Uit de doorlichting blijkt onder meer dat miscommunicatie, overschatting van het aantal cliënten en onbekendheid van indicaties een rol speelden in het ontstaan van het overschot.

Sinds 2015 is de nieuwe Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) van kracht. Vanaf dat moment werden de Nederlandse gemeenten verantwoordelijk voor een groot aantal zorgtaken, die daarvoor onder de AWBZ – uitgevoerd vanuit de Rijksoverheid – vielen. Het gaat hierbij onder meer om individuele begeleiding, dagbesteding, een deel van de persoonlijke verzorging, maar ook rolstoel- en vervoersvoorzieningen. Iedere gemeente heeft voor deze taken een budget gekregen, dat in het ideale geval opgaat aan de uitvoering van de Wmo-taken.

De Zuid-Hollandse Gemeente Teylingen is eind 2015 echter met een overschot van ruim €1,7 miljoen blijven zitten en ook veel andere gemeenten noteerden een fors overschot eind vorig jaar. Zo bleven bijvoorbeeld de vijf gemeenten die samenwerken binnen het sociaal domein via de Intergemeentelijke Sociale Dienst Bollenstreek (ISD Bollenstreek) – gemeenten Hillegom, Lisse, Noordwijk, Noordwijkerhout en Teylingen zelf – zitten met een overschot van in totaal €5,5 miljoen*. Om te achterhalen waar het overschot in Teylingen vandaan kwam, schakelde de gemeente Andersson Elffers Felix (AEF) in. Het adviesbureau uit Utrecht ondersteunt verscheidenen gemeenten bij de implementatie van hun nieuwe gedecentraliseerde (Wmo-)taken en beschikt, onder meer vanuit die projecten, over veel kennis en ervaring op dit gebied.

Om de oorzaken van het overschot boven water te krijgen voerde AEF een kwantitatieve analyse uit ten aanzien van data rondom het gebruik van Wmo-hulp en ondersteuning binnen de gemeente Teylingen. Ook hield het bureau een enquête-onderzoek onder alle inwoners van de gemeente, waaruit drie groepen inwoners werden gefilterd: inwoners die in 2015 volledig gebruik hebben gemaakt van hun indicatie voor hulp en ondersteuning via de Wmo, inwoners die hun indicatie in 2015 gedeeltelijk of niet gebruikt hebben en inwoners zonder indicatie die hier wel voor in aanmerking komen.

Aantal cliënten overschat

Uit het onderzoek blijkt dat het overschot op het Wmo-budget in 2015 vooral veroorzaakt is door een overschatting van het aantal cliënten in de gemeente. Gemeente Teylingen had een te ruime inschatting gemaakt van het aantal inwoners dat gebruik zou gaan maken van de hulp en ondersteuning via de Wmo. Door de ‘zeer late’ overdracht van gegevens door de Rijksoverheid naar gemeenten en lokale overheden eind 2014, waren veel gemeenten gedwongen om voor hun begroting voor 2015 de overdrachtsbestanden een-op-een over te nemen. Ook gemeente Teylingen nam de cliënten en indicaties over, terwijl een deel hiervan niet of slechts gedeeltelijk gebruik maakte van de Wmo. Een deel van de indicaties werd bij het verdwijnen van de oude regeling onderdeel van de Wet langdurige zorg (Wlz) en ook was er een deel van de cliënten dat juist een goedkopere vorm van ondersteuning ontving dan waarvoor zij geïndiceerd waren.

Een andere conclusie uit het onderzoek – die hier deels mee samenhangt – is dat veel inwoners in de gemeente niet precies op de hoogte waren van de hulp en ondersteuning waarvoor zij in aanmerking kwamen en van de aanvraagprocedure die hieraan vooraf gaat. Voornamelijk op het gebied van hulp bij het huishouden en vervoers-ondersteuning bleek er veel onduidelijkheid te zijn onder de cliënten, waardoor deze indicaties niet volledig werden benut.

Actie

De gemeente is blij met de uitkomsten van het onderzoek. Teylingen was bang dat het overschot was ontstaan door zorgmijden – het niet gebruik maken van aangeboden hulp en ondersteuning vanwege een te hoge eigen bijdrage. Hier bleek echter geen sprake van te zijn. De gemeente heeft aangegeven actie te zullen ondernemen aan de hand van de onderzoeksresultaten. De onduidelijkheden rondom de aanvraagprocedure en de indicaties van cliënten zullen zoveel mogelijk worden weggenomen de komende jaren. De Wmo plannen voor 2017 en 2018 besteden dan ook nadrukkelijk aandacht aan de communicatie hierover naar de inwoners van Teylingen, waarbij communicatie ‘op maat’ wordt gemaakt voor de Wmo-doelgroep.

* Naar de oorzaken van het gezamenlijke overschot is eerder onderzoek gedaan door APE Public Economics, een Haags onderzoeks- en adviesbureau gespecialiseerd in beleidsvraagstukken in de publieke sector. Uit dit onderzoek bleek dat er onder meer veel mensen waren die hun toegekende Wmo-zorgindicatie niet of slechts gedeeltelijk verzilverden.