Trump milieuwetgeving zal Amerikaanse kolensector nauwelijks helpen

Het voornemen van de Amerikaanse president Donald Trump om de fossiele energiesector in de VS te helpen door milieuwetgeving te versoepelen zal steenkoolproducenten in het land nauwelijks helpen, schrijven Ronald van Rijn en Joris Govers, respectievelijk partner en consultant bij JBR.

De focus van de Amerikaanse president Donald Trump op deregulering van milieuwetgeving gaat voorbij aan de belangrijkste reden voor de precaire situatie van steenkoolproducenten in de Verenigde Staten (VS), namelijk marktwerking. Door de schaliegasrevolutie is de productie van gas in de VS sterk gestegen en de prijs van gas voor elektriciteitsproducenten sterk gedaald. Aangezien het merendeel van de in de VS geproduceerde steenkool wordt gebruikt voor de opwekking van elektriciteit heeft deze ontwikkeling verstrekkende gevolgen voor de vraag naar steenkool. Ondersteuning van de Amerikaanse energiesector door middel van deregulering zal echter zowel steenkoolproducenten als schaliegasproducenten een duw in de rug geven en verandert het huidige speelveld daardoor niet wezenlijk. Wat het speelveld wel drastisch zal veranderen is het groeiende aandeel van duurzame energiebronnen in de elektriciteitsproductie. Deregulering

President Trump en prominente Republikeinen hebben tijdens de verkiezingscampagne meerdere malen aangegeven de ‘war on coal’ in de VS te willen beëindigen. Dit voornemen is onderdeel van een breder uitgesproken strategie om de Amerikaanse energiesector te ondersteunen door middel van een verregaande deregulering van de huidige milieuwetgeving. Een dergelijke strategie betekent echter dat niet alleen steenkoolproducenten zullen profiteren, maar ook schaliegasproducenten. Dat is problematisch, want volgens het Amerikaanse energieagentschap EIA is de huidige milieuwetgeving niet de belangrijkste reden voor de precaire situatie van steenkoolproducenten in de VS; dat is de toenemende concurrentie van goedkoop in de VS geproduceerd schaliegas.

Schaliegasrevolutie

Dankzij technologische innovaties zoals hydraulisch fracken en horizontaal boren is de productie van schaliegas in de VS sinds 2007 sterk gegroeid. Deze groeiende productie heeft geresulteerd in twee belangrijke ontwikkelingen. Allereerst heeft het groeiende aanbod van (schalie)gas geleid tot een sterke daling van de prijs van gas voor elektriciteitsproducenten. In 2016 daalde de gemiddelde prijs van gas in de VS tot het laagste niveau sinds 1999. Ten tweede zijn de VS op weg zich te transformeren tot een netto-exporteur van gas. Zo exporteerde het land in november 2016 voor het eerst sinds 1957 meer gas dan dat het importeerde. Deze laatste ontwikkeling is de reden waarom de grootschalige productie van schaliegas in de VS wordt aangeduid als de schaliegasrevolutie.

Sluiting kolencentrales

De dalende prijs van gas als gevolg van de schaliegasrevolutie heeft geresulteerd in een groeiend aandeel van gas in de productie van elektriciteit in de VS. Volgens de laatste prognoses is afgelopen jaar een kantelpunt, ultimo 2016 is naar verwachting het aandeel van gas in de productie van elektriciteit voor het eerst groter dan dat van steenkool (zie grafiek). Deze transitie gaat gepaard met de sluiting van een significant aantal steenkolencentrales, in 2016 is naar verwachting circa 6,9 GW aan additionele capaciteit afgeschakeld. Aangezien het merendeel van de in de VS geproduceerde steenkool wordt gebruikt voor de opwekking van elektriciteit, heeft deze transitie verstrekkende gevolgen voor steenkoolproducenten.

Export van steenkool

De dalende vraag naar steenkool in de VS is in eerste instantie gecompenseerd door een groeiende export naar Europa en Azië. De afnemende vraag naar steenkool in de VS heeft een drukkend effect gehad op de prijs van steenkool. Deze neerwaartse prijstrend en de significant hogere prijs van gas in Europa maakte het voor Europese elektriciteitsproducten interessant om op grote schaal steenkool uit de VS te importeren. Aangescherpte milieuwetgeving in Europa en stimuleringsmaatregelen voor duurzame energie heeft de Europese vraag naar steenkool uit de VS de laatste jaren echter doen slinken. De export naar Azië is verder ook gedaald vanwege de afgenomen groei van de Chinese economie en de toenemende concurrentie van steenkoolproducenten zoals Australië en Indonesië. Door de dalende export wordt de impact van de schaliegasrevolutie de laatste jaren pas echt gevoeld. In 2016 vroegen zowel Peabody Energy als Arch Coal, de twee grootste steenkoolproducenten in de VS, hun faillissement aan.

Opkomst van duurzaam

Het dalende aandeel van steenkool in de productie van elektriciteit in de VS is niet volledig ingenomen door gas, ook het aandeel van duurzame energiebronnen neemt de afgelopen jaren in belang toe. Deze toename is te verklaren door fiscale prikkels en technologische innovaties die gezamenlijk zorgen voor een sterke kostendaling van zowel zonne- als windenergieprojecten. Deze kostendaling zal zich naar verwachting doorzetten en zorgen voor een verdere stijging van de duurzame opwekcapaciteit in de VS. De verdere beperking van de uitstoot van CO2 door elektriciteitsproducenten door middel van het Clean Power Plan (CPP) kan er toe leiden dat het aandeel van duurzame energiebronnen in de productie van elektriciteit in de VS nog voor 2030 groter zal zijn dan het aandeel van steenkool. Ook als het CPP niet wordt geïmplementeerd zal de totale duurzame opwekkingscapaciteit in de VS dankzij dalende kosten sterk blijven groeien.

Conclusie

De belangrijkste redenen voor de huidige positie van steenkoolproducenten in de VS is een combinatie van lage gasprijzen, de sluiting van steenkoolcentrales, en de teruglopende export van steenkool. Deregulering van milieuwetgeving zal deze dynamiek niet wezenlijk veranderen. Naast gascentrales zullen ook duurzame energiebronnen in toenemende mate gaan concurreren met steenkoolcentrales. De sterke groei van duurzame energiebronnen is nu nog deels afhankelijk van fiscale stimuleringsmaatregelen maar zal dankzij verdere kostenreducties ook steeds meer marktgedreven worden. Het herstellen van de dominante positie van steenkoolcentrales lijkt daardoor onmogelijk zonder actieve marktverstorende ondersteuning vanuit de overheid. Dat lijkt in een door de Republikeinen gedomineerd Congres om ideologische redenen uitgesloten.